مورچه ها چگونه شیرهای آفریقایی را مجبور به تغییر استراتژی کردند؟

مورچه‌ها چگونه شیرهای آفریقایی را به تغییر استراتژی شکار مجبور کردند؟
مریم صفدی
مورچه‌های مهاجم در کنیا با تاثیر چشمگیری که بر پوشش گیاهی داشتند، موجب شدند شیرها به شکار بوفالوها روی آورند.
مورچه‌های مهاجم در علفزارهای کنیا، حشره‌ای را که از درختان اقاقیا منطقه محافظت می‌کند، بیرون رانده و به فیل‌ها اجازه داده‌اند درختان را بیش از حد چرا کنند. این امر چشم‌انداز ناحیه را عریان کرده و نقاط پنهان را که شیرها برای شکار گورخرها در آن‌ها کمین می‌کنند، از بین برده و آن‌ها را مجبور کرده است به طعمه‌ای دشوارتر و خطرناک‌تر، یعنی بوفالو روی آورند.
در شرق آفریقا، نوعی اقاقیا به نام درخت خار سوت‌زن (Vachellia drepanolobium) در قلب اکوسیستم قرار دارد و ۷۰ تا ۹۹ درصد از توده گیاهان چوبی منطقه را تشکیل می‌دهد. این درخت شهد را برای مورچه‌های آکاسیا (گونه‌های مختلف سرده مورچه‌های آکروبات) بومی فراهم می‌کند که در حباب‌های توخالی و خاردار امتداد شاخه‌های درخت زندگی می‌کنند. درعوض، مورچه‌ها از درختان دربرابر
حیوانات علف‌خوار محافظت می‌کنند و فیل‌های بیشه آفریقایی (Loxodonta africana) را آزار می‌دهند تا آن‌ها را از درخت دور کنند. این درحالی است که مورچه‌های آکاسیا درحال ناپدید شدن هستند.
به‌نوشته‌ی ساینس، در اوایل دهه ۲۰۰۰، مورچه‌های سربزرگ (Pheidole megacephala) که ظاهرا بومی جزیره‌ای در اقیانوس هند بودند، در کنیا ظاهر شدند. اگرچه احتمالا انسان‌ها در ورود آن‌ها نقش داشتند، کسی به‌طور دقیق نمی‌داند آن‌ها چگونه به کنیا رسیدند. اما تاثیر مورچه‌های مهاجم آشکار است: آن‌ها به مورچه‌های آکاسیا حمله می‌کنند، نوزادان آن‌ها را می‌خورند و درختان خار سوت‌زن را دربرابر فیل‌ها بی‌دفاع باقی می‌گذارند.
جاکوب گوهین، بوم‌شناس حیات وحش در دانشگاه وایومینگ کنجکاو بود که چگونه نابودی درختان، ممکن است بر سایر موجودات جامعه تاثیر گذاشته باشد. او می‌گوید: شیرها در بیشه‌های پر درخت در کشتن طعمه‌های خود بسیار موفق‌تر عمل می‌کنند. اما آیا ساوانای بازتر باعث می‌شود شکار گورخر برای شیرها دشوارتر شود؟
منطقه حفاظت‌شده اُل پجتا (Ol Pejeta) در شهرستان لایکیپیا کنیا محیطی عالی برای جستجوی پاسخ است. در آن‌جا، پژوهشگران در منطقه‌ای از ساوانا چندین قطعه ۲۵۰۰ متر مربعی را برای مطالعه درنظر گرفتند. آن‌ها در هر قطعه، قابلیت دید در چشم‌انداز، تراکم جمعیت گورخر دشتی (Equus quagga)، وجود مورچه‌های سربزرگ و کشتار گورخرها توسط شیرها را ردیابی کردند. پژوهشگران همچنین شش شیر ماده را گرفتند و به آن‌ها قلاده جی‌پی‌اس‌دار وصل کردند تا تفاوت فعالیت آن‌ها در نواحی مختلف را بررسی کنند.
پس از سه سال نظارت، تیم گوهین به نتایج قابل‌توجهی دست پیدا کرد. فیل‌ها درختانی را که فاقد مورچه‌های بومی بودند، هفت برابر سریع‌تر از درختان دارای مورچه‌های محافظ برهنه می‌کردند و بر زمین می‌انداختند. پوشش درختان و بوته‌ها به‌طور چشمگیری کم شد و کمین مخفیانه شیرها برای شکار گورخرها را دشوار کرد. درمقابل، نواحی عاری از مورچه‌های مهاجم دارای شاخ و برگ‌های خار سوت‌زدن بودند که شیرها می‌توانستند پشت آن‌ها پنهان شوند. کشتار گورخرها به‌دست شیرها در مناطقی که مورچه‌های سربزرگ به آن‌ها حمله نکرده بودند، تقریبا سه‌برابر بود.
کیتلین گینور، بوم‌شناس دانشگاه بریتیش کلمبیا که در پژوهش جدید مشارکت نداشت، می‌گوید در بوم‌شناسی همیشه سخت است بگوییم این موجب آن شد، زیرا گونه‌های زیادی با هم در تعامل هستند. اما در این مورد، مقایسه‌ی مستقیم نواحی مورد تهاجم و نواحی دست‌نخورده نقش مورچه‌ها را آشکار کرد.

برچسب‌ها: مورچه ها, شیرها, آفریقا, استراتژی